«فروغ»... همیشه پر فروغ

 

« من از نهایت شب حرف می زنم 

من از  نهایت تاریکی 

واز نهایت شب حرف می زنم 

اگر به خانه من آمدی 

برای من ای مهربان 

چراغ بیاور 

و یک دریچه 

که از آن 

به ازدحام کوچه خوشبخت بنگرم »  

خیلی وقت بود که دلم میخواست در مورد اشعار فروغ و با در نظر گرفتن دو محدودیت بزرگ:  

۱- حجم وبلاگ و حوصله خوانندگان  

۲-بضاعت ادبی اندک و ناچیز خودم  

مطلبی  بنویسم.اما هر بار  یا کاری پیش میومد یا حس نوشتن  می پرید.اما همیشه وجود این دغدغه که در مورد فروغ به اندازه کافی نوشته نشده و خصوصا به دلیل کم لطفی های  اخیر به این شاعره نادره   عامه مردم ما هم با اشعار فروغ حتی  به اندازه شعر های  سهراب آشنا نیستن وادارم میکرد که این فکر  رو فراموش نکنم . امروز گفتم دل رو به دریا بزنم و شروع کنم. هر  عزیزی هم این مطالب رو خوند یا برام ایمیل بزنه یا همینجا نظراتشو  با هر  لحنی که صلاح میدونه بنویسه.  قطعا باعث تشکر من خواهد بود.

فروغ شاعرمعاصر و صاحب سبک   در  هشتم دی ماه سال هزار و سیصد و سیزده در تهران متولد و در بیست و چهارم بهمن سال هزار و سیصد و چهل و پنج در  تهران نیز بر اثر سانحه دلخراش رانندگی فوت کرد و در گورستان ظهیر الدوله در شمال میدان تجریش (‌ابتدای خیابان در بند ) به خاک سپرده شد. 

او فرزند چهارم یک خانواده نه نفری بود. چهار برادر به نامهای امیر ، مسعود، مهرداد و فریدون و دو خواهر به نامهای پوران و گلوریا.

فروغ تحت تاثیر پدرش که علاقمند به شعر و ادبیات بود قرار گرفت و کم کم به شعر روی آورد و طولی نکشید که خود نیز به سرودن پرداخت.

خودش می گوید که " در سیزده چهارده سالگی خیلی غزل می ساختم ولی هیچگاه آنها را به چاپ نرساندم. "

در سال 1329 در حالی که 16 سال بیشتر نداشت با نوه خاله مادرش پرویز شاپور ( طنزپرداز ایرانی ) که 15 سال از او بزرگتر بود ازدواج کرد. این عشق و ازدواج ناگهانی بخاطر نیاز فروغ به محبت و مهربانی بود. چیزی که در خانه پدری نیافته بود. پس از پایان کلاس سوم دبیرستان به هنرستان بانوان رفت و به آموختن خیاطی و نقاشی پرداخت. 

فروغ پیش از ازدواج با شاپور، با  او نامه‌نگاری‌های عاشقانه‌ای داشت. این نامه‌ها به همراه نامه‌های فروغ در زمان ازدواج این دو و همچنین نامه‌های وی به شاپور پس از جدایی از وی بعدها توسط کامیار شاپور و عمران صلاحی در کتابی به نام "اولین تپش های عاشقانه‌ی قلبم" منتشر گردید. 

در سال 1332 با شوهرش به اهواز می رود. دیری نمی پاید که اختلافات زناشوئی باعث برگشت فروغ به تهران می شود.حتی تولد کامیار پسرشان نیز نمی تواند پایه های این زندگی را محکم سازد. سرانجام فروغ در سال 1334 از شوهرش جدا می شود. 

پس از جدایی از شاپور، فروغ فرخ‌زاد، برای گریز از هیاهوی روزمرگی، زندگی بسته و یکنواخت روابط شخصی و محفلی، به سفر رفت. او در این سیر و سفر، کوشید تا با فرهنگ غنی اروپا آشنا شود. با آنکه زندگی روزانه‌اش به سختی می‌گذشت. وی در این دوره زبان ایتالیایی و همچنین فرانسه و آلمانی را آموخت. سفرهای فروغ به اروپا، آشنایی‌اش با فرهنگ هنری و ادبی اروپایی، ذهن او را باز کرد و زمینه‌ای برای دگرگونی فکری را در او فراهم کرد.

فروغ با مجموعه‌های اسیر (سال 1331) ، دیوار (1336 ) ، و عصیان (1338)  کار خود را آغاز کرد.

مجموعه تولدی دیگر شامل ۳۱ قطعه شعر است که در سال 1341 سروده شده‌اند منتشر می شود. اشعار وی در این کتاب تحسین گسترده‌ای را برانگیخت؛ پس از آن مجموعه نیمه تمام ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد را منتشر نمود تا جایگاه خود را در شعر معاصر ایران به عنوان شاعری بزرگ تثبیت نماید.   

 جنس شعر فروغ از  قالب های به شدت کلیشه یی آن ایام فاصله داشت.حتی وامدار شعرای بزرگی همچون اخوان و شاملو و ... هم نبود .البته ابتدای کارش را با قالب شعرهای نیمایی  آغاز  کرد 

فروغ با تغییر نگاه های خوش خیالانه و دور شدن از مضمون  ضعیف و نازل اشعار کوچه و بازار  آن روزگار سعی کرد چهره یی واقعی  از  شرایط  اجتماع   خصوصا  رسوم و مراودات حاکم بر زندگی  زنان ایرانی ارائه دهد 

زبان تیز و بی پروا و گاه گستاخ فروغ در  بیان مضامینی که بر خلاف عرف رایج جامعه بود عده یی  را وادار کرد تا در مورد او و بی پروا سخن گفتنش و حتی  شکستن قالب های مورد پسند عرفی در مورد مذهب  شدیدا او را مورد حمله قرار  دهند. افسوس که این عده هرگز متوجه عمق سخنان فروغ نشدند 

 فروغ با یک حس پیش از وقوع و با مطالعه ای که روی طبقات مختلف جامعه خود داشت، تضادی را می دید و فکر می کرد که این وضع استوار نیست، گروههای مذهبی ناراضی بودند، گروههای روشنفکر ناراضی بودند و او حس می کرد که این وضع به جایی بحرانی می رسد. اما این را دوست نداشت وبه همین دلیل میگفت :  

" و فکر می کنم
و فکر می کنم
و فکر می کنم
و فکر می کنم که قلب باغچه را می توان به بیمارستان برد..."

اینجاست که  می گوید قبل از این که دیر شود "باغچه" را به بیمارستان ببریم و نگذاریم باغچه از بین برود 

 "باغچه" سمبل جامعه ایرانی است. می بیند که " ... و ذهن باغچه آرام آرام از خاطرات سبز تهی می شود...".  

شجاعت فروغ در  شکستن مرزهای مورد قبول جامعه  تا  آنجا پیش رفت که در مجموعه  شعر  «عصیان» مستقیما به انگاره های خشک مذهبی و تصویر  ارائه شده از  خدا حمله کرده و نظم موجود را غیر قابل پذیرش و  شکستنی  میداند: 

گر چه از درگاه خود می رانیم
اما
تا من اینجا بنده تو آنجا خدا باشی
سرگذشت تیره من سرگذشتی نیست
کز سرآغاز و سرانجامش جدا باشی... 

فروغ فرخزاد تمام وزن زنانگی در ادبیات ایران است. ادبیاتی که علیرغم پیکره ی وسیعش اما حتی همین امروز هم مردانه بودن !!! در لابه لای ابیات آن موج می‌زند. و متاسفانه این  نقص را می‌توان به وضوح در ویترین شعر امروز ایران نیز به تماشا نشست. شعری که دچار نوعی فرار به حاشیه‌های غیر متعارف شده . متاسفانه جدیدا هم  بجز یک سری حرکات قابل اعتنا  در  ایجاد شعر پست مدرن  ؛ شعر امروز ایران بیشتر از اونکه برداشتی شاعرانه باشه، تنها نوعی چکش کاری و مهندسی کلمات است که  از رسالت‌های فردی و آرمان خواهی شاعرانه کاملا دورشده . بر همین اساس می‌توان به جرات گفت که همچنان فروغ یکی از پرچمداران شعر  آریایی است.که با زبانی مدرن به پاسداشت مفهوم شعر پرداخته است 

فروغ تلاش کرده تا با ارائه شعر  زنانه  برای زنان ایرانی در عصر معاصر جایی در ادبیات و شعر و اجتماع باز کند. جایی  بیش از نشستن در کنج خانه وظرف و لباس شستن !! 

فروغ در عرصه فیلم:   

در سال ۱۳۳۷ سینما توجه فروغ را جلب می‌کند. و در این مسیر با ابراهیم گلستان آشنا می‌شود و این آشنایی مسیر زندگی فروغ را تغییر می‌دهد.  

     - پیوند و تدوین فیلم (یک آتش ) در سال 1341 در دوازدهمین جشنواره فیلم های کوتاه و مستند ونیز ایتالیا شایسته دریافت نشان طلا و برنز شد. 

    -بازی در فیلمی از مراسم خواستگاری در ایران.فیلم به سفارش موسسه ملی کانادا به گلستان بود 

   - مدیر تهیه فیلم مستن ( موج و مرجان و خارا)به کارگردانی ابراهیم گلستان 

   - ساختن فیلم مستند و بسیار معروف و برجسته ی ( خانه سیاه است ) از زندگی جذامیان که در زمستان سال 42برنده جایزه هنری ترین فیلم جشنواره ( اوبرهاوزن) آلمان شد 

  - بازی در نمایش نمایشنامه ( شش شخصیت در جستجوی نویسنده ) اثر لوئیچی پیراندلو در سال 1342

   .   سرانجام فروغ پس از 33 سال عمر پرفروغش در بیست و چهارم بهمن سال 45 بر اثر سانحه رانندگی در منطقه ولنجک تهران چشم از جهان فرو بست و در میان خیل عظیمی از نویسندگان و شاعران و هوادارانش در بعد از ظهر بیست و پنجم بهمن سال 45 در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد و برای همیشه روح نا آرام و بی قرارش  آرام گرفت.اما علیرغم تعداد اندک سالهای عمرش اثر غیر قابل انکاری که در همان مدت کوتاه زندگی خود در شعر معاصر ایران بجا گذاشت به دلیل جنس و نوع و زاویه نگاهی که به آن شده بود هرگز فراموش نخواهد شد 

 در خاتمه خیلی مشکل تونستم بین شعرهای بسیار زیبای فروغ یک شعر رو جدا و درج کنم. اما از همه  دوستان خواهش میکنم حتما به بعضی از مجموعه شعرهای فروغ  علی الخصوص مجموعه شعر : ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد   سر بزنن.مطمئنم نمیتونین به راحتی ازش دل بکنین. با نوشتن یکی از شعرهای جاودانه فروغ  سعی میکنم قطره یی از دریای بزرگ مفاهیم و اشعارش رو  به قدر بضاعتم تقدیم شما کنم. منو میبخشید که کمی طولانی شد. ولی باور کنین در مورد فروغ و اشعارش ۵۰ صفحه هم بنویسیم کمه. 

فردا اگر ز راه نمی آمد
من تا ابد کنار تو می ماندم
من تا ابد ترانه عشقم را
در آفتاب عشق تو میخواندم
در پشت شیشه های اتاق تو
آن شب نگاه سرد سیاهی داشت
دالان دیدگان تو در ظلمت
گویی به عمق روح تو راهی داشت
لغزیده بود در مه وآیینه
تصویر ما شکسته و بی آهنگ
موی تو رنگ ساقه گندم بود
موهای من خمیده و قیری رنگ
رازی درون سینه من می سوخت
می خواستم که با تو سخن گوید
اما صدایم از گره کوته بود
در سایه بوته هیچ نمی روید
ز آنجا نگاه خسته من پر زد
آشفته گرد پیکر من چرخید
در چارچوب قاب طلایی رنگ
چشم مسیح بر غم من خندید
دیدم اتاق درهم و مغشوش است
در پای من کتاب تو افتاده
سنجاق های گیسوی من آنجا
بر روی تختخواب تو افتاده
از خانه بلوری ماهیها
دیگر صدای آب نمی آمد
 فکر چه بود ؟ گربه پیر تو
کو را به دیده خواب نمی آمد
بار دگر نگاه پریشانم
برگشت لال و خسته به سوی تو
میخواستم که با تو سخن گوید
اما خموش ماند بروی تو
آنگه ستارگان سپید اشک
سو سو زدند در شب مژگانم
دیدم که دستهای تو چون ابری
آمد به سوی صورت حیرانم
دیدم که بال گرم نفسهایت
ساییده شده به گردن سرد من
گویی نسیم گمشده ای پیچید
در بوته های وحشی درد من
دستی درون سینه من می ریخت
سرب سکوت و دانه خاموشی
من خسته زین کشاکش درد آلود
رفتم به سوی شهر فراموشی
بردم ز یاد انده فردا را
گفتم سفر  فسانه تلخی بود
نا گه بروی زندگیم گسترد
آن لحظه طلایی عطر آلود
آن شب من از لبان تو نوشیدم
آوازهای شاد طبیعت را
آنشب به کام عشق من افشاندی
ز آن بوسه  قطره ی ابدیت را 

روحش  شاد    

:پی نوشت 

با عرض پوزش  این مطلب در وبلاگ قبلیم هم درج شده بود منتها امروز به مناسبت چهل و پنجمین سالمرگ فروغ مجددا در این وبلاگ تقدیم دوستان کردم.امیدوارم تکراری بودنشو به فراخور و تناسب زمانیش ببخشید